Chỉ tiêu	Nền mẫu	Giới hạn định lượng/ phạm vi đo	Kỹ thuật/ Phương pháp phân tích
Phát hiện Shigella spp. /Detection of Shigella spp	Nước uống, nước sinh hoạt, nước sản xuất và chế biến, nước nuôi trồng thủy sản, nước thải, nước đá vảy /Drinking water, domestic water, processing water, water on fisheries cultivated area, waste water and ice water	3 CFU/ 100 m	SMEWW 9276: 2023
Phát hiện Shigella spp. /Detection of Shigella spp.	Thức ăn chăn nuôi và thức ăn thủy sản(3) Animal feed and aqua feed	5 CFU/25g (25mL)	ISO 21567: 2004
Phát hiện Shigella spp. /Detection of Shigella spp.	Thực phẩm(3),(4) Food	5 CFU/25g (25mL)	ISO 21567: 2004

QUY TRÌNH KIỂM NGHIỆM SHIGELLA

(Theo tiêu chuẩn ISO 21567:2004, FDA BAM Chapter 6, USP <62>, AOAC 989.14)

1. Giới thiệu về Shigella

Shigella là vi khuẩn Gram âm, thuộc họ Enterobacteriaceae, gây bệnh lỵ trực khuẩn ở người. Vi khuẩn này lây lan qua thực phẩm, nước uống bị ô nhiễm và tiếp xúc trực tiếp.

Các loài Shigella quan trọng gồm:

Shigella dysenteriae – Gây dịch lỵ nặng
Shigella flexneri – Phổ biến ở các nước đang phát triển
Shigella boydii – Hiếm gặp
Shigella sonnei – Phổ biến ở các nước phát triển

2. Tiêu chuẩn áp dụng

ISO 21567:2004 – Phương pháp phát hiện Shigella trong thực phẩm và thức ăn chăn nuôi
FDA BAM Chapter 6 – Phương pháp kiểm nghiệm Shigella trong thực phẩm
USP <62> & AOAC 989.14 – Kiểm tra Shigella trong dược phẩm và mỹ phẩm

3. Nguyên tắc phương pháp

Có ba phương pháp chính để kiểm nghiệm Shigella:

Nuôi cấy trên môi trường đặc trưng – Phát hiện sự có mặt của vi khuẩn
Xác định sinh hóa và huyết thanh học – Định danh Shigella
Phương pháp PCR (Polymerase Chain Reaction) – Xác nhận nhanh sự có mặt của vi khuẩn

4. Dụng cụ và hóa chất

4.1. Dụng cụ

Tủ ấm hiếu khí (37°C ± 1°C)
Tủ an toàn sinh học cấp II
Pipet vô trùng, đĩa petri, que cấy, máy vortex

4.2. Môi trường nuôi cấy

Buffered Peptone Water (BPW) – Môi trường tiền tăng sinh
Selenite Broth, GN Broth (Gram-Negative Broth) – Môi trường giàu chọn lọc
XLD Agar (Xylose Lysine Deoxycholate Agar) – Phân lập Shigella
Hektoen Enteric (HE) Agar – Môi trường chọn lọc
MacConkey Agar – Kiểm tra vi khuẩn đường ruột

5. Quy trình kiểm nghiệm

**5.1. Phát hiện Shigella bằng nuôi cấy**

Bước 1: Chuẩn bị mẫu

Mẫu thực phẩm: Cân 25g mẫu, pha loãng với 225mL BPW
Mẫu nước: Lọc 100mL qua màng lọc 0.45 µm
Mẫu bệnh phẩm: Phân, dịch hậu môn

Bước 2: Tiền tăng sinh và giàu chọn lọc

Ủ BPW ở 37°C trong 18 – 24 giờ
Cấy vào Selenite Broth hoặc GN Broth, ủ tiếp 37°C trong 24 giờ

Bước 3: Cấy lên môi trường chọn lọc

Cấy vạch trên XLD Agar, HE Agar, MacConkey Agar
Ủ 37°C trong 18 – 24 giờ

Bước 4: Kiểm tra khuẩn lạc đặc trưng

Trên XLD Agar: Khuẩn lạc không lên men xylose, màu đỏ hồng
Trên HE Agar: Khuẩn lạc xanh lục (không sinh H₂S)
Trên MacConkey Agar: Khuẩn lạc không lên men lactose (màu nhạt)

📌 Ưu điểm: Tiêu chuẩn quốc tế, độ chính xác cao

5.2. Xác định sinh hóa và huyết thanh học

Bước 1: Kiểm tra sinh hóa

TSI (Triple Sugar Iron Agar): Shigella không sinh H₂S, không lên men lactose
Urease test: Âm tính
Indole test: Dương tính với S. flexneri
Motility test: Shigella không di động

Bước 2: Xác định huyết thanh học

Sử dụng kháng huyết thanh đặc hiệu để xác định loài Shigella

📌 Ưu điểm: Xác định chính xác loài Shigella

5.3. Phương pháp PCR phát hiện Shigella

Chiết xuất DNA từ mẫu thực phẩm, nước hoặc bệnh phẩm
Khuếch đại gen ipaH đặc hiệu cho Shigella
Điện di sản phẩm PCR trên gel agarose
So sánh với mẫu đối chứng dương tính và âm tính

📌 Ưu điểm: Phát hiện nhanh trong 24 – 48 giờ

6. Giới hạn kiểm nghiệm theo tiêu chuẩn

Mẫu kiểm nghiệm	Giới hạn Shigella
Nước uống	Không có (0 CFU/100mL)
Mỹ phẩm	Không có (0 CFU/g)
Dược phẩm	Không có (0 CFU/mL)
Thực phẩm chế biến	Không có (0 CFU/g)

7. Ứng dụng

Kiểm tra thực phẩm, nước uống để phòng ngừa dịch bệnh
Chẩn đoán nhiễm trùng đường ruột do Shigella
Đảm bảo an toàn vi sinh trong dược phẩm, mỹ phẩm